پایان نامه بررسی تشابهات و تمایزات حضانت، ولایت و قیمومت

چكیده

حمایت از كودكان از  نظر مالی و غیر مالی در سه محور حضانت ،ولایت و قیمومت است كه مورد توجه قانون و حقوقدان قرار گرفته است ،موضوع «حضانت » یکی از مباحث پیچیده حقوق خانواده می باشد و با وجود مطالعات گسترده پیرامون آن از سوی حقوقدانان، هنوز مسائلی از آن ناشناخته مانده است برخی از چالشهای موجود در امر «حضانت » عمدتا به کاستی ها و نارسایی است .بیان نواقص و خلاهای مقررات مربوط به ولایت قهری درقانون مدنی، ارائه پیشنهادهای اصلاحی جهت تدوین بهتر مقررات مذکور و همچنین جواب به انتقادهای موجود به اصل ولایت قهری است  .براساس یافته های تحقیق، درفقه امامیه و قانون مدنی فقط پدر و جد پدری حق اعمال ولایت رابر محجورین دارند و برای مادر هیچ نوع ولایتی پیش بینی نشده است. درخصوص ولایت پدر و جد پدری نیز ولایت آنها در عرض هم بوده و تقدمی بین اعمال آنها نیست، مگر اینکه از جهت زمانی، یکی بردیگری مقدم باشدو یایکی ازاعمال بیشتر به مصلحت محجور باشد

انسان بالغی که از نظر روانی یا رشدیافتگی وضع عادی ندارد، نمی‌تواند مانند یک انسان معمولی به رتق‌وفتق کارهایش بپردازد طورمعمول شخصی برای اداره امور این افراد تعیین می‌شود که قیم آنان به شمار می رود. مجنونان و سفیهان  و صغیران تحت عنوان«محجور» در قوانین نامیده می‌شوند که در قانون مدنی و قانون امور حبسی بایدها و نبایدهای زیادی درباره آنان به چشم می‌خورد در این نوشتار به تفاو ت ها و شباهت های حضانت، ولایت و قیمومت می پردارد  

واژگان كلیدی: حضانت، ولایت، قیمومت، ولی قهری، قیم، امور محجورین

مقدمه

خانواده هسته اصلی اجتماع وطفل مركز وكانون این هسته را تشكیل میدهد.احترامی كه قانون برای خانواده قایل است بیشتر به این خاطر است كه طفل را در درون خود می پرورد واجتماع را به وجود می آورد.اگر به وضع اطفال به خواسته ها ومقتضات كودكی آنان توجه شود بی شك قسمت اعظم ازتبهكاری هایی كه درجوامع به وقوع می پیوندد و ما ناگزیر برتدوین این همه قوانین جزایی می نماید ازمیان خواهد رفت.پارا فراتر رفته باید گفت احترامی كه جامعه برای مادرقایل است بیشتر بخاطر محبتی است كه صمیمانه به طفل خود می ورزد واو آماده زندگی اجتماعی می نماید.

بنابراین مسئله نگهداری وتربیت اطفال واداره امور مالی ومعنوی آنان باید یكی ازمسائل مهم حقوقی واجتماعی بشمار رود.زیرا آمادگی وقدرت یادگیری آنان دراین سن اقتضای توجه ودقت بیشتری را می نماید.

سوالات تحقیق

با تو جه به مهم بود موضوع سوالات متعدد وجود كه با ید به آن پاسخ های درست داد نمونه از آن به شرح زیر است

١.حق حضانت چیست؟

٢.حضانت حق است یا تكلیف والدین؟

٣.آیا حضانت یك عمل خیر خواهانه است یا در مقابل آن اجرت و دستمزد نیز وجود دارد؟

٤.تفاوت حضانت و ولایت فرزندان چیست؟

٥.چرا مادر بر فرزند خود ولایت ندارد؟آیا قانون در این باره راه چار ه قرار داده است یا نه؟

تعریف لغوی حضانت

واژه حضانت در زبان تازی از ماده حضن یحضن است ،حضن در زبان عربی عبارت است در حد فاصل زیر بغل تا تهیگاه و به عبارتی دیگر((سینه و دو بازو و آنچه مابین سینه و بازوست)) این معنا را می توان در واژه ((آغوش)) خلاصه كرد براین اساس حضانت كه از نظر ساختاری می توان مصدر یا اسم مصدر باشد عبارت است از ((زیر بال گرفتن مرغ،تخم و جوجه ))،اگر بخواهیم این معنا را در مورد انسان نیز بكار ببریم ،در اینصورت می توان ((حضانت)) راچنین معنا كرد((در كنار گرفتن كودك )) ((پرورش دادن كودك)) و ((در بغل گرفتن كودك)) حاضن و حاضنه، پدر و مادر را گویند که نگهداری و پرورش کودک را بر عهده دارند[1]

بنابراین:

١-محور اصلی در معنای لغوی حضانت حفظ و حراست است،پس نمی توان نتیجه حضانت را محافظت از كسی دانست كه مستقل در كارهایش نیست چرا كه در این صورت نتیجه حضانت در معنای آن اخذ شده است

٢- حضانت به معنای لغوی خود، مفهومی است عام كه شامل كودك و غیر كودك می شود گرچه بارزترین نمونه آن صیانت و حفاظت از كودكان است؛پس تعریف آن به كفالت و سرپرستی كودك از آن جهت كه جامع نیست،درست به نظر نمی رسد

٣-در مفهوم حضانت ، تربیت دخالتی ندارد،گرچه ممكن است لازمه یا نتیجه حضانت از یك فرد به تربیت او نیز باشد؛ به همین جهت تربیت ((حضانت))به ((تربیت)) درست نیست، حتی اگر مستند چنین ادعایی سخن برخی از اهل لغت باشد

[1] نظری توکلی،سعید،حضانت کودکان در فقه اسلامی، سازمان مطالعه و تدوین کتب اسلامی ،تهران 1391 ص ١٣١

فهرست مطالب

فصل اول   مفاهیم و كلیات     2

١-١ مقدمه  2

١-٢ بیان مساله  3

١-٣ضرورت تحقیق    4

١-٤سوالات تحقیق    4

١-٥ سوابق تحقیق(پیشینه)  5

١-٦ فرضیه ها  5

١-٧نوع روش تحقیق: 6

١- ٧ -١روش گرد آوری اطلاعات : 6

١-٧ -٢ابزارگردآوری اطلاعات     6

١-٨مفاهیم   6

١-٨-١تعریف لغوی حضانت     6

١-٨-٢تعریف اصطلاحی حضانت     9

١-٨-٣تعریف لغوی ولایت     3

١-٨-٤تعریف اصطلاحی ولایت     5

١-٨-٥تعریف لغوی و اصطلاحی قیمومت     9

فصل دوم   آثار و احكام خاص حضانت     12

2-1    صاحبان حضانت     12

٢-٢ شرایط صاحبان حضانت     15

٢-٣حضانت دیوانگان   21

٢-٤حضانت سفیهان   21

٢-٥حضانت افراد بالغ رشید   22

٢-٦حکم فقهی حضانت     23

٢-٧  وظایف حضانت كننده: 24

٢-٧-١معنی نگاهداری    24

٢-٧-٢آیا شیر دادن از لوازم نگاهداری است     24

٢-٧-٣تربیت طفل    27

2-7-٤تنبیه طفل    27

٢-٨:ضمانت اجرای حق و تكلیف نگاهداری    28

٢-٩حق ملاقات     30

٢-١٠حق یا تكلیف (حكم) بودن حضانت     31

٢-١١:مدت حضانت     36

٢-١٢سقو ط حضانت: 41

٢-١٢-١جنون: 41

٢-١٢-٢ازدواج مادر : 41

٢-١٢-٣عدم مواظبت از طفل    42

٢-١٢-٤كفر  43

٢-١٣پایان حضانت     44

فصل سوم   آثار و احكام خاص ولایت     46

٣-١ولایت بر كودك      46

٣-٢صاحبان ولایت     48

٣-٢-١ولایت پدر  50

٣-٢-٢ولایت جدپدری    51

٣-٢-٣وصی    53

٣-٢-٤حاكم شرعی    56

٣-٢-٥ مومنان عادل   59

٣-٣شرایط صاحبان ولایت     62

٣-٤ولایت بر كودك از دیدگاه مذاهب فقهی: 63

٣-٥ ولایت پدر و جد پدری    64

٣-٦ اختیارات ولی: 67

٣-٧   اختیار ولی قهری در نكاح و طلاق مولی علیه  68

٣-٧-١ حدود اختیار ولی قهری در نکاح سفیه  68

٣-٧-٢حدود اختیار ولی قهری در طلاق سفیه  70

٣-٧-٢حدود اختیار ولی قهری در نکاح و طلاق مجنون   70

٣-٧-٣حدود اختیار ولی قهری در نکاح صغیر  72

٣-٧-٤حدود اختیارات ولی قهری در طلاق همسر صغیر  72

٣-٩ موارد سقوط ولایت     89

٣-١٠ موارد ضم امین    93

٣-١١ پایان ولایت     95

٣-١٢ ولایت مادر  96

فصل چهارم   آثار و احكام خاص قیمومت     101

٤-١صاحبان قیمومت     102

٤-٢شرایط صاحبان قیمومت     105

٤-٣تكالیف و اختیارات قیم   108

٤-٣-١مواظبت و تربیت مولی علیه (صغیر)  111

٤-٣-٢اداره اموال و حقوق مال مولی علیه  112

٤-٤ اجرت قیم   119

٤-٥ عزل قیم   119

فصل پنجم   موارد اختلاف و شباهت حضانت،ولایت و قیمومت     127

٥-١ موارد اختلاف (حضانت، ولایت، قیمومت)  128

٥-١-١حضانت     128

٥-١-٢ ولایت     129

٥-١-٣ قیمومت     131

٥-٢موارد شباهت (حضانت ،ولایت ،قیمومت)  132

٥-٢- ١حضانت     132

٥-٢-٢ ولایت     134

٥-٢- ٣قیمومت     135

فصل ششم   نتیجه گیری و پیشنهادات     138

6-1 نتیجه گیری    138

6-2 پیشنهادات     140

منابع   141